Trẻ khủng hoảng tuổi lên 3, cha mẹ nên dạy và dỗ sao cho đúng?

Giai đoạn từ 3 tuổi trở lên được coi là khủng hoảng tuổi trẻ, đánh dấu sự chuyển từ giai đoạn ấu nhi (0-3 tuổi) sang giai đoạn mẫu giáo (3-6 tuổi). Trong thời kỳ này, tâm lý của trẻ trải qua sự biến đổi mạnh mẽ, dẫn đến những hành vi tiêu cực mà đôi khi làm cho bố mẹ cảm thấy khó xử. Đừng lo lắng, bài viết dưới đây sẽ cung cấp một số giải pháp hiệu quả mà bạn có thể dễ dàng áp dụng, giảm bớt áp lực và đồng thời tạo điều kiện cho con phát triển tư duy và hiểu biết thiết yếu ở độ tuổi này một cách đầy đủ.

Khủng hoảng tuổi lên 3 là gì?

Khái niệm "khủng hoảng tâm lý tuổi lên ba" được sử dụng bởi các nhà tâm lý học để mô tả giai đoạn từ khoảng 3 đến hơn 4 tuổi, trong đó có những biểu hiện tâm lý rõ rệt trong hành vi của trẻ. Trẻ trở nên tò mò hơn, lém lỉnh hơn và quan tâm đến những thứ xung quanh mình.

Tuy nhiên, ngoài những biểu hiện đó, trẻ cũng bộc lộ các dấu hiệu khác lạ, ví dụ như không nghe lời, hành động quậy phá gia tăng, vượt quá tầm kiểm soát của bố mẹ, dễ cáu gắt, hay khóc, có xu hướng sở hữu, và thích làm ngược ý người khác. Điều tồi tệ hơn là trẻ thường đòi hỏi nhiều, không biết trân trọng và thái độ không lễ phép đối với người lớn và người chăm sóc mình.

Tại sao trẻ 3 tuổi thường bướng bỉnh, khó bảo?

Giai đoạn "khủng hoảng tuổi lên 3" là một giai đoạn phát triển bình thường ở trẻ nhỏ, trong đó có sự biến đổi để hình thành các cột mốc phát triển quan trọng để dễ dàng thích nghi với cuộc sống.

Trước tiên, do mâu thuẫn giữa nhu cầu của trẻ và khả năng thực tế của trẻ.

Theo tâm lý học gia Erick Erickson, tuổi ba là giai đoạn mà trẻ bắt đầu hình thành tính tự chủ và ý thức độc lập. Trong giai đoạn này, trẻ muốn khám phá thế giới và trải nghiệm bằng cách sử dụng đôi mắt và đôi tay của mình.

Ngoài ra, sự phát triển vận động thô (di chuyển, thăng bằng) khuyến khích trẻ làm theo suy nghĩ của riêng mình. Trẻ say mê khám phá thế giới và thường muốn vượt quá khả năng của mình để tỏ ra "cái tôi". Điều này dễ dẫn đến mâu thuẫn khi kỹ năng của trẻ không đáp ứng được suy nghĩ và mong muốn của mình, gây ra sự "khủng hoảng" trong trẻ. Kết quả, trẻ cảm thấy khó chịu, dễ cáu gắt, hay khóc và có thể dễ bỏ cuộc.

Thứ hai, sự thiếu khả năng giao tiếp giữa người lớn và trẻ dẫn đến phản ứng tiêu cực của trẻ.

Đồng thời với sự phát triển vận động, trẻ cũng bắt đầu nhận thức về bản thân mình là một cá nhân riêng biệt. Trẻ muốn tự lập và làm những việc liên quan đến bản thân. Trẻ có thể nói "để con làm," "mẹ hãy để con," và có thể khóc để đạt được ý muốn của mình. Trong khi trẻ khao khát độc lập, cha mẹ thường chưa sẵn sàng để "buông tay" cho trẻ. Do đó, nhiều cha mẹ có xu hướng hạn chế và kiểm soát trẻ một cách nghiêm ngặt. Sự thiếu khả năng giao tiếp đã gây ra phản ứng mạnh mẽ từ trẻ như cứng đầu, không nghe lời, muốn làm ngược ý bố mẹ, và nhiều hành vi không hợp tác.

Cha mẹ cần ứng xử ra sao với bé trong độ tuổi lên ba?

Cho phép con tự do sáng tạo

• Tự khám phá và tự học: Cho phép con tự do sáng tạo sẽ khuyến khích con khám phá và học hỏi thông qua trải nghiệm cá nhân. Con có thể tìm hiểu về thế giới xung quanh bằng cách thử nghiệm và tạo ra những ý tưởng mới. Qua quá trình này, con sẽ phát triển khả năng quan sát, tư duy và khả năng giải quyết vấn đề.
• Phát triển sự sáng tạo và tư duy linh hoạt: Cho phép con tự do sáng tạo giúp phát triển khả năng sáng tạo và tư duy linh hoạt. Con sẽ học cách tưởng tượng, tạo ra ý tưởng mới và tìm ra cách tiếp cận khác biệt để giải quyết vấn đề. Điều này sẽ giúp con tự tin hơn trong việc đối mặt với khủng hoảng và tìm ra giải pháp.
• Xây dựng lòng tự tin và khả năng tự lập: Khi con được khuyến khích tự do sáng tạo và được chấp nhận những ý tưởng của mình, con sẽ phát triển lòng tự tin và khả năng tự lập. Điều này sẽ giúp con tự tin trong việc đối mặt với khủng hoảng và tìm ra cách giải quyết.
• Tạo ra môi trường học tập tích cực: Khuyến khích con tự do sáng tạo tạo ra một môi trường học tập tích cực. Con sẽ cảm thấy tự do và thoải mái để khám phá và thử nghiệm ý tưởng của mình. Điều này giúp con cảm thấy đam mê hơn với việc học và phát triển kỹ năng quan trọng.

Tóm lại, việc cho phép con tự do sáng tạo trong giai đoạn tuổi lên 3 có thể giúp giải quyết khủng hoảng trẻ em đang gặp phải bằng cách phát triển sự sáng tạo, tư duy linh hoạt và khả năng tự lập của con.

Tôn trọng mọi cảm xúc của con, giúp con gọi tên cảm xúc

Khi con gọi đúng tên cảm xúc đang trải qua, nó giúp con hiểu vấn đề của mình và dễ dàng hơn để vượt qua cảm xúc đó.

Việc chia sẻ cảm xúc của con và sự hỗ trợ từ bố mẹ cũng rất quan trọng. Cha mẹ có thể đồng cảm với con bằng cách chia sẻ những trải nghiệm tương tự mà họ đã trải qua khi cùng tuổi với con, những cảm xúc mà cha mẹ trải qua và những điều xảy ra sau đó. Cha mẹ cũng có thể gợi ý cho con cách xử lý tâm trạng xấu mà con đang trải qua. Ví dụ, con có thể tĩnh tâm và viết ra những cảm xúc của mình như một cuốn nhật ký, hoặc viết thư cho người gây ra cảm xúc đó.

Thực tế, nhiều người lớn đã áp dụng cách này để giải tỏa tâm trạng tiêu cực. Viết tay, viết những lá thư mà không gửi đi có thể có tác dụng xoa dịu tâm trạng của chúng ta, tương tự như việc trò chuyện trực tiếp với người khác.

Dành thời gian lắng nghe và trò chuyện với con nhiều hơn

Sau khi con vượt qua cảm xúc tiêu cực, cha mẹ vẫn cần ở bên cạnh con để cùng nhau phân tích những gì con đã trải qua. Sau một số lần như vậy, con sẽ tự học cách gọi tên cảm xúc, đối mặt với chúng và giải tỏa.

Con trẻ cần có sự trưởng thành để tự mình đi ra xa tay cha mẹ, nhưng để con tự tin và vững mạnh trong cuộc sống, cha mẹ luôn phải ở bên cạnh, giúp con phát triển một nhân cách trung thực, chính trực, có trách nhiệm với hành động của mình và biết chia sẻ.

Bên cạnh đó, việc dạy con các kỹ năng mềm như lắng nghe ý kiến khác biệt một cách tôn trọng và cởi mở, thuyết phục mà không áp đặt, nhận biết và biểu đạt cảm xúc của mình, và quản lý cơn giận là rất quan trọng. Điều này giúp con tự tin vào giá trị bản thân, sở hữu tinh thần lạc quan và ý chí vươn lên, và đạt được những mục tiêu trong cuộc sống.

Tuyệt đối tránh la hét, nhiếc mắng

Cách quan trọng nhất để xây dựng một môi trường giáo dục tại nhà lành mạnh chính là nhẹ nhàng và tôn trọng trẻ. Do đó, chúng ta nên tuyệt đối tránh la hét, mắng nhiếc trẻ. Dưới đây là lý do tại sao chúng ta nên tránh hành vi này:

• Ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý của con: Khi con bị la hét và nhiếc mắng, điều này có thể gây tổn thương tâm lý và ảnh hưởng xấu đến sự tự tin và hình thành bản thân của con. Con có thể trở nên cảm thấy tự ti, sợ hãi và thiếu sự an toàn trong môi trường gia đình.
• Mất mát mối quan hệ và niềm tin: Khi cha mẹ la hét và nhiếc mắng con, mối quan hệ giữa cha mẹ và con có thể bị tổn thương. Con có thể mất đi sự tin tưởng vào cha mẹ và không còn muốn chia sẻ những điều quan trọng trong cuộc sống với họ.
• Học hành và phát triển xã hội bị ảnh hưởng: Môi trường gia đình xung đột và đầy căng thẳng có thể ảnh hưởng đến khả năng học tập và phát triển xã hội của con. Con có thể cảm thấy áp lực và không đủ tự tin để tham gia vào các hoạt động xã hội.
• Tạo ra mô hình giao tiếp không lành mạnh: Khi cha mẹ la hét và nhiếc mắng con, con sẽ học cách giao tiếp theo cách đó. Điều này có thể dẫn đến việc tái lập mô hình giao tiếp không lành mạnh trong các mối quan hệ tương lai của con.

Hãy ôm con nhiều hơn

Ôm con nhiều hơn là một hành động quan trọng để thể hiện tình yêu thương và sự ủng hộ đối với con.  Ôm con giúp tạo ra một cảm giác an toàn và yêu thương. Con sẽ cảm nhận được sự chăm sóc và sự quan tâm từ phía cha mẹ, và điều này có thể giúp con tự tin và phát triển tốt hơn trong cuộc sống. Ôm con thường xuyên giúp xây dựng mối quan hệ gắn kết giữa cha mẹ và con. Điều này tạo ra một môi trường gia đình yêu thương, nơi con cảm thấy thoải mái và có thể chia sẻ những điều quan trọng trong cuộc sống.

Ngoài ra việc này có thể giúp giảm căng thẳng và lo lắng của con. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc ôm có thể kích thích hệ thần kinh và giảm cảm giác lo lắng và căng thẳng.

Khuyến khích con tự lập

Khuyến khích con tự lập mang lại nhiều lợi ích quan trọng trong sự phát triển và thành công của trẻ. 

• Giúp con tự tin hơn
• Phát triển kỹ năng sống
• Khám phá và sáng tạo
• Tự quyết định và trách nhiệm
• Giúp con độc lập về tư duy

Tổng quan, khuyến khích con tự lập giúp trẻ phát triển các kỹ năng quan trọng, lòng tự tin và khả năng giải quyết vấn đề. Điều này sẽ giúp trẻ đạt được thành công và đáp ứng tốt với các thách thức trong cuộc sống.